Με λαμπρότητα ο εορτασμός της “Κοιμήσεως της Θεοτόκου” σήμερα

Με λαμπρότητα ο εορτασμός της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου" σήμερα
Παναγιά Τουρλιανή, Μύκονος 15 Αυγούστου 2009

Σήμερα γιορτάζουν όλες οι Παναγιές του τόπου μας και μαζί τους η δική μας Παναγιά η Τουρλιανή στην ʼνω Μερά, που ντυμένη με τα καλά της και στολισμένη με μοσχομυρωδάτα λουλούδια, υποδέχεται τους πιστούς, που από το πρωί έρχονται να προσκυνήσουν και να προσευχηθούν στη Χάρη της.
Μαζί με τις περισσότερες από 500 εκκλησίες που στολίζουν το νησί, κάτασπρες, πεντακάθαρες, με τα μικρά ή μεγάλα προσκυνητάρια, τα παλιωμένα στασίδια και τις ξεθωριασμένες ή χρυσοποίκιλτες μορφές των Αγίων στις εικόνες, ξεχωρίζει η Θαυματουργική Εικόνα της Παναγίας, της επιλεγόμενης Τουρλιανής και από την θέση που βρέθηκε σύμφωνα με την παράδοση, τον Τούρλο, στον ʼγιο Στέφανο στην Χώρα, και από το όνομα μιας μοναχής, της Τούρλης, που ασκήτευε από στο μέρος που είναι σήμερα το Μοναστήρι.

Η παράδοση λέει ότι το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής κτίστηκε από φυγάδες Μοναχούς της Αρχόντισσας Πάρου όταν αυτοί ζήτησαν άσυλο στο νησί της Μυκόνου. Οι Μοναχοί κατέφυγαν στην ʼνω Μερά και συγκεκριμένα στον μικρό ναό της Παναγίας, όπου υπηρετούσε η Μοναχή Τούρλη.
Κατά την παράδοση η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας βρέθηκε να πλέει στα νερά της παραλίας του Τούρλου και θεωρείται έργο του Ευαγγελιστού Λουκά. Η Ιερά Μονή Παναγίας Τουρλιανής ιδρύθηκε το 1542, από δύο μοναχούς από την Καταπολιανή της Πάρου. Το νησί τότε είχε λεηλατηθεί και ερημώσει μετά την καταστροφική επιδρομή του φοβερού Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα το 1537 όπου κατά την επιδρομή αυτή χιλιάδες κάτοικοι του νησιού έχασαν τη ζωή τους και οι υπόλοιποι, εκτός από τους λίγους που τα κατάφεραν να γλιτώσουν φεύγοντας με βάρκες προς την Τήνο και την Πάρο.

Μερικά χρόνια μετά την καταστροφή και με το ένα νησί του Αιγαίου να καταστρέφεται μετά το άλλο από μουσουλμάνους πειρατές, οι κτίτορες της μονής αποφάσισαν να εγκατασταθούν μακριά από τη θάλασσα και να κτίσουν με τη μορφή φρουρίου την περίμετρο της Μονής. Στην θέση που είναι σήμερα το Μοναστήρι προϋπήρχε εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου καθώς και ένα πηγάδι. Έξω από τον περίβολο της Μονής υπήρχαν εύφορα χωράφια που κατέστησαν πλουτοπαραγωγικός πόρος της Μονής. Επάνω από την μικρή βαριά κεντρική πόρτα της Μονής θα παρατηρήσει κανείς μικρά ανοίγματα από τα οποία οι αμυνόμενοι μοναχοί έριχναν καυτό λάδι στους κατά καιρούς πολιορκητές. Η Μονή τελικά λεηλατήθηκε το 1612 από πειρατές που περάσουν τα τοίχοι του περίβολου. Η ξύλινη σκεπή του ναού που ήταν ευάλωτη σε εμπρησμό από βολές στη συνέχεια ξανακτίστηκε αλλά από πυρίμαχα υλικά προκειμένου να προστατευτεί ο ναός καλύτερα.
Αυτό που έχει διαπιστωθεί για την εικόνα είναι ότι δεν την πιάνει σαράκι γιατί είναι αγιογραφημένη σε πλάκα από μασημένο κερί και μαστίχα Χιώτικη, μίγμα απρόσβλητο στα έντομα .Επίσης η παράδοση λέει πως η εικόνα είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Κατά την παράδοση η προέλευση της ονομασίας της Μονής έχει πολλές εκδοχές. Κατ' άλλους η Μονή ονομάστηκε από την μοναχή Τουρλινή που υπηρετούσε στην προΰπάρχουσα εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου. ʼλλη παράδοση αναφέρετε στον μεγάλο τρούλλο (τούρλο στην τοπική διάλεκτο) του Ναού. Επίσης η ονομασία Τουρλιανή μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η ίδια η εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας φέρεται να έχει βρεθεί στην βορειοδυτική παραλία του Τούρλου κοντά στην περιοχή της Χώρας όπου και σύμφωνα με αυτή την παράδοση η επιλογή της εγκατάστασης της εικόνας στο μοναστήρι προκάλεσε προβλήματα καθώς και οι δύο τότε κοινότητες του νησιού ήθελαν την εικόνα. Από τη μία οι Ανωμερίτες την ήθελαν στη Μονή, από την άλλη οι κάτοικοι της Χώρας της Μυκόνου την ήθελαν στη Μητρόπολή τους, αφού βρέθηκε σε παραλία της Χώρας.
Ταελικά αποφασίστηκε να φιλοξενείται η εικόνα στην Χώρα τον χειμώνα, περίοδο κρίσιμη για τους θαλασσοπόρους κατοίκους της, στην ʼνω Μερά το καλοκαίρι, περισσότερο κρίσιμη περίοδο για τους καλλιεργητές της γης. Έτσι κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής η εικόνα της Παναγιάς κατεβαίνει στη Χώρα της Μυκόνου με ειδική τελετή όπου το σύνολο των κατοίκων του νησιού να συνοδεύουν την εικόνα. Το Σάββατο του Λαζάρου η εικόνα επιστρέφει πάλι στη Μονή. Μια παράδοση πολλών ετών που περνάει από γενιά σε γενιά και παραμένει αναλλοίωτη μέχρι σήμερα.

Ο ιερομόναχος Ιγνάτιος Μπάσουλας ήταν αυτός που το 1757 ξεκίνησε ριζική ανακαίνιση της Μονής η οποία κράτησε 10 χρόνια. Και εδώ η παράδοση μας μεταφέρει πληροφορίες που δεν γνωρίζουμε πόσο κοντά είναι στην πραγματικότητα: Σύμφωνα με αυτές, κάποιος μοναχός, σταλμένος απ΄ τον Πατριάρχη στη Δύση για κάποια αποστολή, εκμαυλίστηκε από τον πλούτο της Δυτικής Εκκλησίας και αποφάσισε να παραμείνει εκεί, ασπαζόμενος τον Καθολικισμό. Μετά από πολλά χρόνια, έχοντας αποκτήσει μεγάλη περιουσία. Όταν ο μοναχός μετανόησε απευθύνθηκε στον Πατριάρχη και τον ρώτησε τι πρέπει να κάνει για να τον δεχτούν και πάλι στους κόλπους της της Ορθοδοξίας. Ο Πατριάρχης τότε του ανέφερε ότι θα πρέπει να δωρίσει όλη του την περιουσία για κοινωφελείς σκοπούς.
Ο μοναχός τότε επέστρεψε στην Ιταλία και παράγγειλε το Τέμπλο που μέχρι σήμερα βλέπουμε με δέος μέσα στη Μονή. Είναι ξύλινο, σκαλιστό, με επικάλυψη φύλλων χρυσού και τα χρώματα του είναι πολύ διαφορετικά και έντονα από την τότε Βυζαντινή τέχνη. Η πολύ ορατή τεχνοτροπία Μπαρόκ του εικονοστασίου δεν εμπόδισε την τοποθέτησή του όταν ήλθε από την Ιταλία. Οι κάτοικοι των νησιών του Αιγαίου ήταν εξοικειωμένος με την δυτική τεχνοτροπία και πολιτισμό, μετά από τόσους αιώνες υπό τους Γενουάτες και τους Ενετούς.

Όταν τοποθετήθηκε (μερικοί λένε πως πρώτα έγινε η τοποθέτηση του τέμπλου και μετά αποπερατώθηκε το κτίσιμο του τρίκλιτου ναού), οι μοναχοί, για να προστατεύσουν τα εντυπωσιακά χρώματά του, το κάλυψαν με στρώμα κεριού. Το κερί απορρόφησε την καπνιά από τα κεριά, τόσο πολύ που το τέμπλο έγινε κατάμαυρο. Στο πέρασμα των αιώνων κανένας δεν θυμόταν την αρχική κατάσταση του τέμπλου, ούτε οι μοναχοί, ούτε οι πιστοί της Μυκόνου. Κανείς δεν γνωρίζει αν η ανακάλυψη έγινε τυχαία ή υπήρχε σχετική αναφορά της αρχικής κατάστασης του τέμπλου σε κάποια ταξιδιωτική περιγραφή. Το θέμα είναι πως, μετά από συντήρηση που διήρκεσε πολύ καιρό, και την οποία έκανε ειδική ομάδα επιστημόνων-συντηρητών, στα έκπληκτα μάτια όλων, λαού και κληρικών, αποκαλύφθηκε η εκπληκτική ομορφιά του τέμπλου, που πιθανότατα είναι το πιο εντυπωσιακό σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.
Ένα άλλο στοιχείο δυτικής τεχνοτροπίας στη Μονή, το κυρίως καμπαναριό ήταν "δυτικού" τύπου, και μόνο μεταγενέστερα προστέθηκε και ένα Βυζαντινό. Από αυτή την άποψη, η Μονή της Παναγιάς της Τουρλιανής στην ʼνω Μερά ανήκει στις σπάνιες εξαιρέσεις, γιατί διαθέτει καμπαναριά και των δύο τύπων.
Επίσης ένα άλλο αξιομνημόνευτο χαρακτηριστικό της Μονής είναι η μαρμάρινη βρύση στο εσωτερικό της αυλής, με κεφαλή εστεμμένη με αυτοκρατορικό στέμμα, που από το στόμα της τρέχει το νερό. Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει στο πάτωμα κρύπτη, όπου φυλάσσονται τα οστά των κεκοιμημένων μοναχών. Εάν προσέξουμε, στο πάτωμα θα διακρίνουμε έναν μεγάλο μαρμάρινο γλυπτό δικέφαλο αετό. Οι κίονες του ναού πιθανόν να είναι από μάρμαρο που μεταφέρθηκε από τον ερειπιώνα της Δήλου. Οι εικόνες του εικονοστασίου είναι αγιογραφημένες από τον περίφημο Ιωάννη, "τον εκ Κερκύρας". Υπάρχουν και άλλες μεταβυζαντινές εικόνες, της Κρητικής Σχολής, με τα χαρακτηριστικά επιμηκυσμένα άκρα, τεχνοτροπία που τόλμησε πρώτος ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, ο Ελ Γκρέκο, πριν φύγει από το Χάνδακα για το Τολέδο, όπου έμελλε με το έργο του να γίνει διάσημος.Το Βυζαντινό κωδωνοστάσιο και η μαρμάρινη επίστρωση της πρόσοψης, αλλά και το σύνολο της Μονής, μαρτυρούν πως οι δημιουργοί της ήταν άνθρωποι του λαού, αυτοδίδακτοι τεχνίτες, με απόλυτη ελευθερία να βάλουν τη σφραγίδα της δικής τους προσωπικότητας σε αυτό που έκαναν.
Ταο Μοναστήρι, εκτός από την τοπική εκκλησία της ʼνω Μεράς, περιέχει και συλλογές με παλιά εργαλεία, σκεύη, σημαντικά κειμήλια, αρχιερατικά άμφια, επίπλωση (ένας ξυλόγλυπτος επιτάφιος, αναλόγια), μαρμάρινη κολυμβήθρα κ.ά.

Είναι κάτι το μοναδικό και πρέπει να το επισκεφτεί όποιος βρεθεί στο νησί μας.

Χρόνια πολλά σε όλους.