Ο οίκος των Μαυρογένη

Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε χθες το βράδυ στην αίθουσα Πολιτιστικού Κέντρου Ματογιάννι της Δ.Ε.Π.Π.Α.Μ. έγινε η παρουσίαση του βιβλίου του Θεόδωρου Μπλανκάρ "Ο οίκος των Μαυρογένη", το συμπληρωματικό δοκίμιο στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος, της Τουρκίας και την Ρουμανίας από τις εκδόσεις Εστία.
Στην εκδήλωση μίλησαν ο κος Ιωάννης Δρακόπουλος, ο οποίος και είναι απόγονος του γένους Μαυρογένη, ο κ.Γιώργος Κατρούγκαλος, επίκουρος καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, ο κ.Δημήτρης Ρουσουνέλος, συγγραφέας, και ο κ.Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ακαδημαϊκός. Η ηθοποιός κ.Κατερίνα Χέλμη διάβασε την επιστολή που έστειλε η Μαντώ στις κυρίες της Γαλλίας και Αγγλίας με σκοπό να τις συγκινήση και να τις προτρέψει να υποστηρίξουν τον ελληνικό αγώνα.
Στο βήμα ανέβηκε και η κ.Δήμητρα Αδαμοπούλου όπου μαζί με τον Andre Cholou μετάφρασαν το μεγάλο έργο του Μπλανκάρ.
Την εκδήλωση προσφώνησε ο Προέδρος της Δ.Ε.Π.Π.Α.Μ. κ.Πάρης Κλωναρίδης και στη συνέχεια ο Δήμαρχος Μυκόνου κ.Χρήστος Βερώνης ανέφερε τα παρακάτω :

"Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση αλλά και λίγη αμηχανία, αποδέχτηκα την πρόσκληση να χαιρετίσω την ιστορική μονογραφία του Θεόδωρου Μπλανκάρ, με τον τίτλο, "O Oίκος των Μαυρογένη", όταν βρίσκονται ανάμεσά μας, εξέχουσες ακαδημαϊκές προσωπικότητες, όπως ο ακαδημαϊκός, ιστορικός του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, αλλά και ο επίκουρος καθηγητής του Δημοκρήτιου Πανεπιστημίου, Γιώργος Κατρουγκάλος.
Πριν να αναφερθώ στο περιεχόμενο της εργασίας του Μπλανκάρ, επιτρέψτε μου μερικές σύντομες παρατηρήσεις σε σχέση με την οπτική γωνία αντιμετώπισης της ιστορικής αλήθειας από τον συγγραφέα. Για να το κάνουμε αυτό οφείλουμε να τοποθετήσουμε τον ιστορικό στην εποχή που έζησε και στις κυρίαρχες αντιλήψεις που επικρατούσαν για την έννοια της ιστορικής έρευνας και του τρόπου διεξαγωγής της.
Κυρίες και Κύριοι,
ο Μπλανκάρ, συνέγραψε αυτό το έργο τον 19ο αιώνα. Ή αλλιώς τον "αιώνα της ιστορίας". Αλλά ποιας ιστορίας ή καλύτερα με βάση ποια αντίληψη περί ιστορίας; Η ιστορική αντίληψη του Μπλανκάρ δεν απέχει από την γενεολογική ρίζα της ίδιας της λέξης "ιστορία". Η ιωνική καταγωγή της λέξης, όπου ο "ίστωρ" είναι "εκείνος που βλέπει", παραπέμπει σε μια θετικιστική αντίληψη αυτής, αφού η όραση είναι η ουσιαστική πηγή της γνώσης. Ιστορείν στα αρχαία ελληνικά σημαίνει "προσπαθώ να γνωρίσω", "να πληροφορηθώ". Ιστορία λοιπόν σημαίνει έρευνα.
Διαβάζοντας κανείς το πόνημα του Μπλανκάρ, διαπιστώνει τα εξής:
την εμμονή του στην ιστορική ακρίβεια του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. την παραστατικότητα και γλαφυρότητα της αφήγησης, χαρακτηριστικό των περιηγητών των βαλκανικών χωρών τον 19ο αιώνα. την παρουσίαση πλήθους λεπτομερειών που αφορούν την εθνολογία και λαογραφία της εποχής.
Ο Μπλανκάρ μέσα από την γενεολογία μιας φαναριώτικης οικογένειας, των Μαυρογένη, φωτίζει την ιστορία των κομματιών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανάμεσα στα οποία είναι η Μύκονος και η Μαντώ Μαυρογένους. Ο συγγραφέας μελέτησε σε βάθος τα διπλωματικά αρχεία των Μεγάλων Δυνάμεων του 18ου και 19ου αιώνα, δηλαδή μελέτησε την γεωπολιτική σκακιέρα της Ανατολής. Ταυτόχρονα, ταξίδεψε, συγκέντρωσε στοιχεία των τοπικών κοινωνιών και πολιτισμών, τα αρχειοθέτησε, τα αξιολόγησε.
Με μια κριτική ματιά, θα λέγαμε ότι το έργο του Μπλανκάρ κινείται σε δύο επίπεδα: O Νικόλαος Μαυρογένης, η άνοδος και η πτώση. Δηλαδή το βιογραφικό επίπεδο. Από την άλλη, η εποχή και η κοινωνία.
Διαλέγεται λοιπόν το μερικό με το όλο και αντίστροφα.
Γι' εμάς του Μυκονιάτες, η συγκίνηση που μας προκαλεί το διάβασμα του δεύτερου μέρους είναι δεδομένη. Ο Δημήτριος Μαυρογένης, κυβερνήτης της Μυκόνου, η Μαντώ ηρωίδα του 1821, η περιγραφή της Μυκόνου 100 και πλέον χρόνια πριν δεν μπορούν να αφήσουν το αναγνώστη αμέτοχο. Επλέκεται και αυτός, υπό μια έννοια στην επαναγραφή της ιστορίας. Μ' αυτό το έργο, προσφορά του κ. Ιωάννη Δρακόπουλου, μας δίνεται η δυνατότητα, εμείς, ως σύγχρονοι Μυκονιάτες να επανεξετάσουμε την ιστορική μας διαδρομή, όχι όμως μνημειακά ή αν θέλετε με μια μουσειακή αντίληψη, αλλά δυναμικά και περισσότερο προοπτικά.
Κλείνοντας τη σύντομη ομιλία μου, θα ήθελα για μια ακόμα φορά να ευχαριστήσω εκ μέρους όλων των Μυκονιατών, τον κ. Ιωάννη Δρακόπουλο, χωρίς την επιμονή και εργασία του οποίου, δεν θα είχαμε στα χέρια μας, σήμερα, αυτό τον ιστορικό "θησαυρό". Δικής μας υποχρέωση είναι η στήριξη όλων των αξιόλογων εκδοτικών πρωτοβουλιών που αναδεικνύουν τον τόπο και τον πολιτισμό του, που προχωράνε την γνώση και θρέφουν την αγάπη μας γι' αυτόν, που καλλιεργούν την αυτογνωσία μας. Γι΄αυτό και Δήμος έχει αποφασίσει εδώ και καιρό να στηρίξει την συγκεκριμένη έκδοση με την προμήθεια σημαντικού αριθμού αντιτύπων, ώστε να ελαφρύνουμε το σημαντικό, όπως αντιλαμβάνεστε κόστος της έκδοσης.
Για άλλη μια φορά σας ευχαριστούμε για την σημαντική σας προσφορά στην Μυκονιάτικη κοινωνία και είμαστε σίγουροι ότι οι συντοπίτες μας θα ανταποκριθούν θετικά στο έργο σας.

Θεόδωρος Μπλανκάρ
Ο Γάλλος συγγραφέας Τεοντόρ Μπλανκάρ έζησε στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα. Υπήρξε διακεκριμένος ελληνιστής και φιλέλληνας. Το έργο του Ο οίκος των Μαυρογένη εκδόθηκε το 1896. Αποτελέσμα πολύχρονης και κοπιώδους έρευνας, το βιβλίο είχε σκοπό να φωτίσει την ιστορική πορεία μιας σημαντικότατης φαναριώτικης οικογένειας, ιδιαίτερα αφοσιωμένης στον ελληνισμό και την ορθοδοξία.
Με το πόνημά του αυτό ο Μπλανκάρ προσπάθησε να αφυπνίσει από τη λήθη της την ελληνική πολιτεία, παρουσιάζοντας την πολύπλευρη δράση και προσφορά του ένδοξου αλλά λησμονημένου οίκου των Μαυρογένη.
Σήμερα, περίπου έναν αιώνα μετά, το βιβλίο εξακολουθεί, δίχως αμφιβολία, να παραμένει πολύτιμη πηγή για τον σύγχρονο ερευνητή της νεότερης βαλκανικής ιστορίας του 18ου και του 19ου αιώνα. Γραμμένο με ύφος απλό και παραστατικό, όχι μόνο δεν κουράζει τον αναγνώστη, αλλά τον οδηγεί να εξερεύνηση μια εποχή που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη στο ευρύ κοινό.
Ο συγγραφέας προβάλει με ιστορική ακρίβεια το πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο αναδύθηκε και έδρασε η οικογένεια των Μαυρογένη, ακολουθώντας τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής των Ευρωπαίων περιηγητών του βαλκανικού χώρου. Σημαντικές πτυχές της εποχής αναπλάθονται με ζωντάνια και ιστορική πιστότητα, ενώ πλήθος ενθολογικών και λαογραφικών στοιχείων συμπληρώνουν το έργο.
Το ενδιαφέρον του συγγραφέα εστιάζεται κυρίως στον πρίγκιπα Νικόλαο Μαυρογένη και στην πολυτάραχη ζωή του, στις σχέσεις του με το Φανάρι, στην εντυπωσιακή ανάδειξή του στο θρόνο της Μολδοβλαχίας, στο σημαντικό του έργο για την οργάνωση των ηγεμονιών, στις στρατιωτικές του ικανότητες, στην πολιτική του οξυδέρκεια και τέλος στην κατακόρυφη πτώση και τον τραγικό του θάνατό του. Παράλληλα μέσα από αυτήν την εξιστόρηση παρουσιάζονται και τα υπόλοιπα μέλη του οίκου – με εξέχουσα μορφή τη Μαντώ Μαυρογένους – για τα οποία πληροφορούμαστε πως μετά την απώλεια του Νικόλαου Μαυρογένη, βρέθηκαν διασκορπισμένα στην οθωμανική επικράτεια και την Ευρώπη.